Voor alle lieve kijkbuiskinderen. Heel wat mensen zaten in 1968 verheugd voor de buis om de volgende Fabeltjeskrant te kijken. Voor een aantal Rotterdammers in Tuindorp Vreewijk kwamen de karakters van de dieren in de afleveringen wel erg bekend voor. Niet zo gek, want wat bleek? Hun oud buurtgenootje én jeugdvriend Leen Valkenier was de schrijver ervan. ‘Want dieren zijn precies als mensen.’ Ja, ja. Als de Rotterdammers dus.

In de tweede wereldoorlog kwam Leen Valkenier geregeld op zaterdagavonden met andere jongelui samen in een gemeenschapshuis. De ramen van dit gebouw werden verduisterd. De jongeren uitten hier hun frustraties over de Duitse bezetting. Ook maakten een groep jongeren, waaronder Leen Valkenier voorstellingen voor de aanwezigen. Deze groep ontpopte tot een echte vriendenkring die lief en leed deelde met elkaar. Na de oorlog bleven ze bij elkaar komen. Het is dus niet zo gek dat Leen aan deze vrienden dacht toen hij de dieren uit Fabeltjesland bedacht.

De Fabeltjeskrant was een kinderprogramma dat in de periode van 1968 tot en met 1992 in de avond op de televisie kwam voordat de meeste kinderen naar bed moesten. Ook volwassenen vonden het programma leuk om te kijken door de maatschappelijke en politieke thema’s, die met humor in het programma werden verwerkt. De schrijver van de Fabeltjeskrant Leen Valkenier overleed in 1996. Zeker alle ouders en grootouders van nu zullen de Fabeltjeskrant zich nog goed herinneren.

Meneer de Uil uit Fabeltjesland
Meneer de Uil houdt de Fabeltjeskrant vast met zijn vleugels en vertelt wat er nu weer allemaal in Fabeltjesland is gebeurd. Hij kletst alle nieuwtjes aan elkaar. De Rotterdammers dachten meteen aan Jan Straaijer. Jan hield tussen de verschillende stukken van een voorstelling door, altijd de zaal bezig. Hij vertelde moppen en anekdotes, net zolang totdat het decor was veranderd. Een heuse Meneer de Uil dus. Jan vertelde als eerste in 2005 in een interview van Roland Vonk over de gelijkenissen tussen de dieren uit Fabeltjesland en de Rotterdammers uit Vreewijk.

Juffrouw Ooievaar en Ed en Willem Bever
Juffrouw Ooievaar bezit haar temperament van Jopie. Zij stampvoette weleens als ze de hoofdrol in een voorstelling opeiste. Leen kende Jopie van de MULO. De man die haar later trouwde én ook haar kinderen herkende Jopie maar al te goed in Juffrouw Ooievaar. Ook Ed en Willem Bever werden herkend. Zodra de jonge Leen weer eens een verhaal had verzonnen, wisten Han en Fred Kullberg daar een decor bij te maken. De Rotterdamse vrienden konden precies vertellen wie van de broers Ed is en wie Willem.

Lowieke de Vos en Momfer de Mol
Een magere Klaas uit Vreewijk vroeg overal waar hij kwam: ‘Valt er nog wat te smikkelen en te smullen?’ Een bekende uitspraak van Lowieke de Vos uit Fabeltjesland. Jan van Straaijeren kan zich ook nog herinneren dat de Brabander Jan Bogaart in de wijk een vriendin had die hij opzocht. In de oorlog dook hij bij Jan van Straaijeren onder en ging hij mee naar het gemeenschapshuis. Jan Bogaart liep altijd te roken en sprak met de zachte “g”, net als Momfer de Mol in Fabeltjesland.

Welk dier is Leen Valkenier zelf?
In de Rotterdamse wijk woonden ook twee zussen, een eeneiige tweeling. Zou Leen Martha en Myra Hamster op de zussen hebben gebaseerd? Leen gaf ook zijn moeder een personage in Fabeltjesland. Ze werd herkend als Truus de Mier, een ijverige huisvrouw die altijd druk bezig was het huis netjes en schoon te houden. Leen heeft meerdere malen verteld dat hij zichzelf het meest herkend in Bor de Wolf. Een romantisch dier dat vaak niet wordt begrepen door anderen. Ook is Bor de Wolf introvert en iemand die graag zijn eigen gang gaat.

Ook andere ontmoetingen inspireerde Leen
Jan van Straaijeren kwam Leen Valkenier in de jaren zeventig toevallig tegen in de trein. Jan vertelde Leen dat hij heel wat jeugdvrienden uit het Rotterdamse Vreewijk herkent in de dieren uit Fabeltjesland. Leen: ‘Ja, jan, dat heb jij goed gezien: dat zijn onze herinneringen.’ Maar niet álle dieren uit Fabeltjesland zijn gebaseerd op de vrienden uit Vreewijk. Leen liet zich ook inspireren door andere ontmoetingen. Gerrit de Posdtuif was een kroegbaas in Amsterdam die duiven hield.

De kinderen hadden een eigen krant
Leen werd als schrijver ontdekt door producent Thijs Chanowski. Chanowski wilde ergens al de fabels van Jean de la Fontaine, die Leen eerder had geschreven, vermaken tot een kindertelevisieserie. Leen dacht meer aan een Fabeltjeskrant. Als de vader van het huis de krant ’s avonds las, hadden de kinderen nu een eigen krant. Een jaar nadat het contract was ondertekend, mocht de Fabeltjeskrant de Televizierring in ontvangst nemen. Ondertussen is de Fabeltjeskrant uitgeroepen tot het beste Nederlandse kinderprogramma aller tijden en is het Grote Dierenbos bekend in pakweg veertig landen.

Op de headerfoto: links producent Thijs Chanowski en rechts schrijver Leen Valkenier.

Waarom was de Fabeltjeskrant succesvol?
De teksten werden ingesproken door Elsje Scherjon, Ger Smit en Frans van Dusschoten. Ze kregen het voor elkaar om echte karakteristieke dierenstemmen uit hun strot te werpen. Ook de vilten handpoppen en het eenvoudig gemaakte decor zorgde voor succes. Maar bovenal was het Leen die elk dier eigen karaktertrekken gaf. Leen gaf ze zelfs vaste uitdrukkingen, zoals ‘Oogjes dicht en snaveltjes toe’.

3 x ‘wist je dat…’
1. Dutch FilmWorks heeft bekendgemaakt dat er een film in de maak is: De Fabeltjeskrant & De Grote Dierenbosspelen.
2. Het schijnt dat de Fabeltjeskrant binnenkort op de buis terugkeert in 3D-animatie.
3. Op zaterdag 29 september 2018 bestaat de Fabeltjeskrant vijftig jaar. Om hier bij stil te staan, opent LP2 op die dag de deuren voor de tentoonstelling Fabeltjesland, een reis door vijftig jaar Fabeltjeskrant. Uiteraard in Rotterdam.

Ja toch, niet dan!

Liefs,